Öfkenin problem olmaya başlaması, sık sık ve yersiz hissedilmeye başlandığında olur.  Öfke kontrolü olmayan kişi dışardan bakıldığında “sudan sebeplerle” bile çabucak kızıp parlayabilir. Kendi içindeyse her zaman bu öfkesine “haklı bir neden” bulma eğilimindedir.  Öfke kontrolünü kaybeden kişi, öfkeli olduğu anlardas kendine ve başkalarına, eşyalara zarar verecek davranışlarda bulunabilir. Eğer öfke bu özellikleri taşıyorsa psikolog desteği almak gerekir.

Öfke normal bir duygudur ve her insan mutlaka zaman zaman öfkelenir. Kontrolden çıkmış öfke ise bir problemdir. Öfke duygusunun kişinin kontrolünden çıkması belli psikiyatrik hastalıklarda (örneğin hiperaktivite, dürtü bozukluğu gibi) ve bazı fiziksel hastalıklarda (örneğin şeker hastalığı, beyin tümörü gibi) görülebilir. Öfke eğer ki fizyoloik ya da psikiyatrik bir hastalıktan kaynaklanıyorsa ( kan testleri, çeşitli beyin görüntüleme yöntemleri bu bilgiyi sağlar) uygun bir tedavi planı doktorlar tarafından hastaya önerilir. Altt ayatan sebepler ortadan kalkınca öfkenin de normale dönmesi beklenir.

Öfke nedeniyle psikoloğa başvuran kişiyle yapılan psikolojik değerlendirmede,  hayattaki beklentilerinin ve hayallerinin ne kadarını gerçekleştirebildiği, kendini psikolojik olarak güçlü ve yeterli hissedip hissetmediği, ailesi ya da diğer koşullar tarafından engellenmiş hissedip hissetmediği gibi konular detaylıca ele alınmalıdır. Bir insanı en çok öfkeye iten psikolojik durumlar arasında engellenmişlik algısı vardır. Engellenmiş, yani isteklari sürekli ve tekrarlayan şekilde bastırılmış, yok sayılmış ya da küçümsenmiş olan kişiler kendilerini çaresiz ve amaçlarına asla ulaşamayacak gibi hissetmeye başlarlar. Bu da öfkeye yol açar. Psikolojik kaynaklı öfke kontrolü kaybı, engellenmişliğin yanı sıra belli başlı bazı yaşam koşullarının oluşmasıyla ortaya çıkabilir. Örneğin özgüven eksikliği, öfkeye yol açabilecek psikolojik sebeplerdendir. Ağır bir travmaya tanıklık eden ya da bizzat yaşayan kişiler de bir baş etme yöntemi olarak öfkeye yönelebilirler. Aynı şekilde, kaygı problemi olan kişilerde de öfke kontrolüne dair problemler görülebilir. Öfkenin psikolojik kökenli olduğu bu gibi durumlarda psikolog tarafından detaylı bir değerlendirme yapılmalı ve kişiye hayattaki psikolojik sorunlarıyla baş etme konusunda psikoterapi uygulanmalıdır. Hayatındaki hangi durumların ve koşulların kişiyi öfkelendirdiği tek tek tespit edilerek bu durumlara dair psikoloji süreçleri incelenmeli. Örneğin kişi hep bir işte başarısız olduğunda öfkesini kontrol etmekte zorlandığını fark ediyorsa, o belirli işle ilgili algıları ele alınarak bu konudaki başarısızlığın ona ne ifade ettiği araştırılmalı. Başarısızlık başlı başına onun için affedilemez bir durumsa, bu konudaki katı kurallarının esnetilebilmesi ve anlaşılabilmesi için çalışılmalı.

Kaygı da bir diğer öfkeye iten psikolojik sebeptir. Bazı kişiler psikoloğa başvururken öfke değil belli konulardaki kaygıları nedeniyle şikayet ederler. Kaygısına yenik düşerek hayatta istdiği şeylerden geri duran kişiler eğer psikolog yardımı almazslarsa bir süre sonra hem kaygılarına, hem kendilerine karşı öfke duymaya başlarlar. Bu öfke giderek büyür ve kontrolden çıkar. Her kaygı yaşadıklarında büyük bir öfke patlamasıyla hem kendilerine hem karşılarındaki kişilere zarar verirler.

Öfke kontrolü problemini yaşayan kişiler ne kadar zorlanıyorsa, bu öfkeye maruz kalan kişi olmak da hayatı bir hayli zorlaştırır. Öfkeyi yaşayan kişiler, süregiden huzursuzluktan ve hiçbir ilişkilerinde başarılı olamamaktan yana şikayetçidirler. Öfkeye maruz kalan kişilerse özgüvenlerini yitirme, rahat hareket edememe, sürekli tetikte olmaya bağlı sıkıntılarını dile getirirler. Bu nedenle, psikolog başvurusu yapanlar her zaman öfkeyi yaşayan kişiler olmaz. Bazen de bu öfkeye sürkeli maruz kalan aile üyelerinin psikoloğa kendileri için başvurdukları olmaktadır. Bu kişilerle yapılan psikoterapilerde ise öfkeyi hak ettiklerine dair inançları varsa bunun değiştirilmesi, özgüvenlerinin inşası ve birey olarak kendi değerlerinin farkına varmaları yönünde çalışılmalıdır. Öfke problemi olan yakınlarına önerebilmeleri için bu konuda bilgilendirmeler de yapılabilir.

Sık sık ve engelleyemediğiniz şekilde öfke patlamaları yaşıyorsanız bir psikologa danışmanız faydalı olacaktır. Altta yatan fiziksel ya da psikiyatrik hastalıklar olmadığı durumda, psikoterapi yardımıyla bu öfkenize yol açan nedenleri ve öfkenin olumsuz dışavurumlarını değiştirmeniz mümkün olacaktır. Bu hem kendinizi psikolojik olarak sağlıklı kılmanıza hem de hayatınızdaki insanlarla ilişkilerinizi düzeltmenize yarayacaktır.

Uzman Psikolog Başak DALDA KİLECİ